اسانس گیری با روش تقطیر

برای اسانس گیری از اندام های مختلف گیاهان از جمله سرشاخه گل دار، برگ، گل، دانه، صمغ و یا سایر قسمت های گیاه استفاده می شود. چگونگی شرایط تقطیر از جمله فشار بخار، درجه حرارت و مدت زمان اسانس گیری با توجه به نوع گیاه متفاوت است. در نهایت اسانس روغنی به رنگ زرد کمرنگ تا سبز روشن نسبت تولید می شود. بازده اسانس گیری به پارامترهایی مثل نسبت اسانس روغنی تولید شده به وزن گیاه مصرف شده و درصد رطوبت موجود در اسانس بستگی دارد.
اسانس گیری به یکی از روش های تقطیر با آب، تقطیر با آب و بخار و تقطیر با بخار آب، از گیاه انجام می شود.

تقطیر

در این روش اجزاء معطر غیر قابل حل در آب (آبگریز) که عمدتاً نقطه جوش بالاتری از آب دارند جداسازی می گردند! روشهای گوناگونی برای جداسازی اسانس روغنی از گیاه همگی تحت عنوان تقطیر به کار می رود. انتخاب روش مناسب به ماهیت محصول و میزان بازده قابل انتظار بستگی دارد این روشها عبارتند از:
پدیده ای که طی عمل تقطیر اتفاق می افتد آن است که بخار با عبور از سلولهای گیاهی و بعضاً شکافتن جداره سلول آن باعث تبخیر اسانس گیاه می گردد ، از آنجا که اسانس روغنی اجزاء غیر قابل حل در آب را تشکیل می دهد مخلوط اسانس با آب را می توان یک مخلوط غیر قابل امتزاج دانست، لذا فشار کل برابر مجموع فشار بخار اجزاء می شود!( یعنی در این حالت فشار جزئی با فشار بخار برابر می گردد)، لذا اسانس به کمک فشاربخار آب در نقطه جوشی پایینتر از نقطه جوش نرمال خود تبخیر می گردد و همراه بخار آب به داخل کندانسور حمل می شود، بهتر است بخارات حاصله سریعاً وارد کندانسور گردند.

الف- روش تقطیر با آب:

در این روش بسیار قدیمی و ساده گیاه به صورت مستقیم در داخل آب حرارت داده می شود. بخارات حاصل پس از عبور از کندانسور مایع شده در ظرف گیرنده جمع آوری می شوند این همان روشی است که در گلاب گیری سنتی از آن استفاده می شود. در این روش اگر قسمتی از گیاه با آب پوشانده نشده با جدار ظرف در تماس باشد در اثر حرارت مستقیم می سوزد و تولید بوی نامطلوب می کند. همچنین برخی از ترکیبات موجود در اسانس در محیط آبی هیدرولیز شده و بر کیفیت اسانس نهایی تاثیر می گذارد. به منظور فائق آمدن بر این مشکلات از روش های تقطیر با بخار آب یا روش ترکیبی استفاده می شود.

ب- تقطیر با بخارآب:

در این روش گیاه با آب در تماس نیست بلکه در ظرفی جداگانه در مجاورت بخار آب اشباع قرار می گیرد ( بخارآب از منبع دیگری تأمین می گردد) در مواردی که تخریب حرارتی گیاه یا هیدرولیز شدن اجزاء استری در آب مسأله است اجزاء معطر این گیاهان با استفاده از مکانیسم حلالیت ( روش شستشو یا استخراج با حلال) جداسازی می گردد.